نشر براي اولين بار
با آغاز هنر عکسبرداري در ایران، اردبیل نيز به جهت هم مرز بودن با روسيه و بخصوص روابط تجاري با قفقاز، ارمنســــتان، گرجســـتان و مسكو متاثر از هنرهاي اين ممالك بود. هنري كه ناصرالدين شاه آنرا به دربار آورد از زمان مظفرالدين شاه جنبه عمومي يافت و عكسهاي زيادي از پرتره اشخاص و مناظر ايران پديد آمد.
علی‌خان، والي اردبيـــل متــولد ۱۲۶۲ قمری تهران؛ در سن پترزبورگ روسیه در كنار تحــصيل زبان فرانسه، تاریخ و جغرافیا و مقدمات هـــندسه، هــنر نوین عکاسی را نیز آموخت. او در پانزدهـــم صفر ۱۳۰۷ قمري (۱۹ مهر ۱۲۶۸ش. – ۱۱ اكتبر ۱۸۸۹م.) به عنـــوان حاكم وارد نارين قلعه اردبيل شد. بنابر اسناد موجـــود او برای نخستين بار دوربين عكاسی را به شـــهر آورده و به جهت علاقه‌اش به عكاســـي و مصورســـازي، گزارشهاي خود به دربار ناصري را هـــمراه با عكس ارسال مي‌كرد.
حكومت وي ۲۵ ماه بطول انجاميد و باز در عهد مظفرالدين شاه برای بار دوم حاكم اردبيل شد، عده‌اي از اهالي كه عكـــسهاي قديمي در خانه خود دارند، معتقدند كه اولین عکاس اردبــيل «چـــالیک» است، اما مرحوم بابا صفری میرزا احمد اردبیلی (میرزا احمد سعیدی) را اولین عکاس معرفی می‌داند كه مابقی عکاسان اين هنر را از ياد گرفته‌اند، اما در اين زمـــان عكاسان بي‌نام و نشان روسی، ارمني و گرجي را هم نبايد از قلم انداخت كه گاه چند روزي در شهر رحل اقامت گزيده و از چهره متمولين و بازرگانان تصاويري می‌گرفتند.
در اين بين ما نظرمان به عكاســـاني است كه واقعاً بايد در كار خود تبحر داشتـــند و با چند فرم نگاتيو در زمان كوتاه چـــند ثانيه‌اي عكســـي بدون تكرار را براي چاپ مي‌گرفتند، اين عکـــاسان خـــبری در واقع مکمل اصلی خبر بودند و کمتر نامي از آنها را در مطبوعات شاهديم.
يونس فرزانه
يونس فرزانه متولد ۱۰ تيرماه ۱۳۰۰ شمسي در محله چاكريه (قره دينه‌ك) اردبيل كه بعد از تحصيل تا سوم متوسطه به استخدام اداره خواربار دارايي اردبيل درآمد. بعد از سقوط فرقه دمكرات آذربايجان سه ماه در بازداشت بود تا اينكه تبرئه شد. در سال ۱۳۲۷ عكاسي «تابان» را در روبروي مسجد سليمانشاه داير ساخت و سپس در سال ۱۳۳۶ عكاسي «پلازا» را در حوالي بازار بنيان نهاد و از همان زمان تهيه عكس و خبر را براي روزنامه اطلاعات، مرد امروز و تهران مصور آغاز نمود كه اين فعاليت در مطبوعات تا اوايل پيروزي انقلاب اسلامي در اردبيل تداوم داشت.
وي در سال ۱۳۴۹ بنا به دعوت مرحوم نايبي شهردار وقت به عنوان مسئول روابط عمومي شهرداري اردبيل مشغول بكار شد. بعد از پيروزي انقلاب از شهرداري رفت و چند سال هم به آموزش عكاسي در انجمن سينماي جوان مشغول بود تا اين كه در ۲۸ ديماه ۱۳۸۷ چشم از جهان فرو بست.
علي نظرزاده
علي نظرزاده نخستين عكاس خبري مشگين‌شهر، متولد ۱۳۰۴ شمسي كه مدتها در تهران مشغول عكاسي بوده و سپس به مشگين آمده و عكاسي «آتليه» را داير ساخته بود در نهايت سال ۱۳۷۴ در زادگاهش به ديار ابدي رفت.
او پسر عكاس معروف حاج بابا نظرزاده است كه پدرش عکاسی را در روسیه فرا گرفته و مدتها در اردبیل تهران به عكاسي مشغول بود.
علي نورمحمدي خبرنگار روزنامه كيهان در مشگين‌شهر مي‌گويد: روزي در اواخر دهه چهل از روزنامه كيهان تقاضاي دوربين عكاسي و بلندگوي دستي نمودم. با وجودي كه كل مشگين بيش از يك خيابان نداشت، كار فروش روزنامه كيهان خوب جا افتاده بود، روزنامه به جهت ايجاد مزاحمت صوتي با بلندگو موافقت نكرد ولي به سرپرستي تبريز دستور داد كه يك دوربين عكاسي خريداري و به من تحويل نمايد. آنها يك دوربين عكاسي با سه پايه برايم ارسال كردند كه حتي خودكار عكس مي‌گرفت. هرجا مي‌رفتم آن را با خودم مي‌بردم، دوربين فيلم آگفا مي‌خورد و از هر ۱۰ عكس كه مي‌گرفتم به زور يك عكس به درد بخور ظاهر مي‌شد.
در آن زمان عكاسي خوش تيپ، زبده و هنرمند از عكاسان تهران بنام علي نظرزاده كه تازه به مشگين‌شهر آمده بود به روزنامه كيهان معرفي كردم و او شد عكاس روزنامه. قضيه از آنجا آغاز شد كه وقتي مي‌خواستند كارخانه توليد برق را در مشگين‌شهر احداث كنند ايشان براي ديدار عمويش مظفر به اينجا آمده بود. عمويش از قديم در اينجا ساكن بود. وقتي در اينجا ديد كه عكاسان مشگين به اندازه تعداد انگشتان يك دست هم نمي‌رسد و آنها هنوز هم از دوربين‌هاي خيلي قديمي استفاده مي‌كند به تهران بازگشته و مغازه خود را به مشگين‌شهر انتقال داد. وي را به روزنامه كيهان معرفي كردم و بعد از طي مراحل مورد تأييد قرار گرفته و با هم براي تهيه خبر و عكس به اين طرف و آن طرف مي‌رفتيم.
قسمت عيوضي
او بسال ۱۳۱۶ در روستای نیارق نمین بدنیا آمد. سال ۱۳۳۰ بود كه به اردبیل آمده و در كنار دایی خويش محمد الفبایی کار عکاسی را آموخت. اوايل به صورت فصلي در بهار و تابستان به سرعین رفته در آنجا از مسافرين عكس می‌گرفت و در زمستانها به اردبیل بازمي‌گشت. در اين فصل بيشتر با ژاندارمری همكاري نموده و از مشمولان نظام وظیفه در شهرها و آباديهاي اطراف عكس تهيه مي‌نمود.
قسمت عيوضي در سال ۱۳۴۶ عكاسخانه راج را در چهارراه پهلوی پاساژ قلیزاده برای خود تدارک ديد. او علاوه بر عكس پرسنلي در مراسمات اداري حاضر شده و عکاسهايي بسياري براي ادارات دولتی گرفت. وي در اين دوران بود كه به عنوان عکاس خبرنگار موسسه اطلاعات در اردبيل فعالیت خود را آغاز نمود. بهترين عكسهاي دپارتمان شهري اردبيل در چند دهه گذشته يادگار ارزشمند اين عكاس اردبيلي است.
وي پس از انقلاب فعالیت خود را به عکاسی در مغازه محدود کرده و در نهایت ۲۱ بهمن ۱۳۸۴روز عاشوراي حسيني زندگی را وداع گفته و در آرامستان ججین آرمید.
حميد رهبري
حمید رهبری در بيستم ديماه ۱۳۱۸در كوچه اوچدكان متولد شد. ابتدايي و متوسطه را در اردبيل خوانده و ديپلم در تهران اخذ نمود. آغاز عكاسي او با هديه يك دوربين از سوي مرحوم بدر مدير دبيرستان كسري به جهت شاگرد ممتاز بودن آغاز شد و او را تا به آنجا كشاند كه در چهارراه امیریه ایستگاه البرز، عکاسخانه «کالر فیلم» را راه اندازی نمود.
او در سال ۱۳۴۸ به استخدام خبرگزاری پارس درآمد و بعد از يك دوره آموزشي به عنوان عکاس خبري و خبرنگار بكار مشغول شد. عكسهاي دوران انقلاب رهبري به سوژه اصلي مطبوعات كشوري مبدل شد و معروفيت ويژه‌اي برايش به همراه آورد.
حميد رهبري در سال ۱۳۶۲ بازنشته شده و به اردبيل بازگشت و عكاسي رهبري را در طبقه دوم بازار منصوري در خيابان سيمتري بنيان نهاد و تا سال ۱۳۶۸ اين مغازه داير بود و سپس به مدت هفت سال به عكاسي افتخاري ورزشي در تربيت بدني مشغول شد و توانست در اين زمان سه عكس مشهور از سبلان همچون جام زرتشت را بگيرد.
غلامرضا نبئي
غلامرضا نبئي عكاس خبري روزنامه كيهان، متولد چهارم ديماه ۱۳۲۱ شهر سراب است كه در خيابان كوروش‌كبير (سي‌تير) روبروي پارك شهر از دهه چهل عكاسي نبئي را داير كرده بود.
حسن حريري خبرنگار كيهان در اردبيل مي‌گويد: «در طول سالها فعاليت در روزنامه، عكاسي خبري را مرحوم غلامرضا نبئي انجام مي‌داد و محمد خوبكار كه يك عكاس سيار بود از طرف آقاي نبئي براي عكاسي مي‌رفت، ولي مجوز و كارت عكاسي در اصل بنام ايشان بود و محمد خوبكار در بيشتر مواقع با ما همكاري داشت».
وي در حوالي سال ۱۳۵۴ به عنوان رئيس اتحاديه عكاسان اردبيل انتخاب شده و از سال ۱۳۵۹ لابراتوار رنگي را در اردبيل داير ساخته و به ظهور و چاپ عكس رنگي اقدام نمود. غلامرضا نبئي برادر ابوالفضل نبئي ستاره‌شناس مشهور ايران است كه تاليفات ارزشمندي چون تاريخ آل چوپان، تاريخ ايران از انقراض ايلخانان تا روي كار آمدن تيمور، تاريخچه تقويم، تصحيح تحفه حاتمي شيخ بهايي و … از او اينك برجاي مانده است. شادروان غلامرمضا نبئي در شهريور ۱۳۹۱ به رحمت ايزدي پيوست.
كمال نعيمي
کمال نعیمی نخستين عكاس مطبوعاتي بعد از انقلاب، متولد دوم شهريورماه ۱۳۴۷ است كه از هيجده سالگی عکاسی را با موضوعات اجتماعی، ابنيه تاريخی و مناظر طبیعی شروع کرد. او در سال ۱۳۷۲ نخستين مجموعه كارت پستال اردبيل را منتشر نمود و بعدها به عکاسی صنعتی و تبلیغاتی روي آورد و با انتشار مطبوعات محلي به عنوان مهمترين عکاس خبري از وقایع، سفر مقامات بلند پايه كشوري، حوادث و سوژهای اجتماعی عکس تهیه کرد.
در شناسنامه كاری كمال نعيمي عكاسي خبري براي خبرگزاری‌ها، روزنامه‌هاي كشوري و نشریات ملی و محلي همچون روزنامه‌های ایران، جام‌جم، همشهری، ماهنامه سارای، ماهنامه تماشای زندگی، فصلنامه فرهنگ دارالارشاد اردبیل، فصلنامه سبلان شهرداری و هفته‌نامه‌های اختر، اردبيل، پیام اردبیل، چشمه اردبيل، آوای اردبیل، آراز، ساوالان، صبح امروز و نشريات دانشگاهي براي هميشه ثبت و ضبط شده است. اينك وي بعد از سالها عكاسي خبري بكار تبليغاتي و عكاسي هنري مشغول است.
یاداشت:حیدر محمدیان اردی