اذعان عمومی به وجود پتانسیل‌های غنی اردبیل در گردشگری کوهستان است و با این وجود آمار و عملکرد استان حتی قادر به معرفی صحیح ظرفیت‌ها نبوده است.
بیش از ۱۴ قله با ارتفاع بالای ۳ هزار متر در اردبیل موجب شکل‌گیری طبیعتی کم نظیر و دره‌های عمیق و اسرارآمیزی شده که می‌توان گفت در تعدد و تنوع کم نظیر در کشور است.
از سمت شهرستان مشگین شهر کوه‌های جنوار داغی با حدود سه هزار و ۷۵۰ متر ارتفاع، آی‌قار با سه هزار و ۸۵۰ متر و کسری با چهار هزار و ۳۵۰ متر، از سمت شهرستان سرعین قله قره بورون با سه هزار و ۵۵۰ متر، تلکه داغ با سه هزار و ۷۰۰ متر و حاجی زال با سه هزار و ۹۰۰ متر، از سمت مرکز استان و شهر اردبیل صعود به قلل بابا مقصود با ارتفاع نزدیک به چهار هزار متر و از جمله ارتفاعات کوهنوردی حرفه‌ای، باغرو با سه هزار و ۳۰۰ متر و ککلی با سه هزار و ۵۵۰ متر، از سمت آب درمانی شابیل که در مسیر یکی از پناهگاه‌های سبلان
واقع شده صعود به کوه یاپراق که زیبایی بی‌نظیر آن توسط فاتحان وصف شده است با چهار هزار و ۵۰ متر در ضلع غربی سبلان، از سمت قوتور سویی دو کوه جوت باجی با سه هزار و ۷۰۰ متر و قزل بره با سه هزار و ۵۰۰ متر و در شهرستان خلخال قله آق داغ با سه هزار و ۳۰۰ متر و عجم داغ با سه هزار و ۱۰۰ متر مستعد صعودهای زمستانی و تابستانی است.
در کنار این مجموعه بی‌نظیر قله سبلان واقع شده است که با ارتفاع چهار هزار و ۸۱۱ متر پس از قله دماوند به عنوان مرتفع‌ترین قله کشور محسوب می‌شود.
چنین قابلیتی در برخورداری از ارتفاعات مستعد کوهپیمایی، کوهنوردی، طبیعت گردی، صخره نوردی، یخچال نوردی، سنگ نوردی، گلگشت در طبیعت و راهپیمایی در دامنه ارتفاعات در حالی ودیعه طبیعت در این استان است که عملا در هیچ یک از شاخه‌های ذکر شده نظم، انسجام و برنامه مشخصی مشاهده نمی‌شود.
معرفی جاذبه‌ها در فراموشی
پله نخست بهره گیری از یک جاذبه شناخت آن است. هرچند میراث فرهنگی استان بارها خود را متولی معرفی جاذبه های گردشگری معرفی کرده است و در مقابل بعد از جذب گردشگری مسئولیت ماندگاری آن را متوجه سایر نهادها دانسته اما در عمل معرفی جاذبه‌ها به شکل مقبول انجام نشده و این خود کوهنوردان و علاقه مندان هستند که از وجود فلان ارتفاع و بهان قله باخبر شده و به اردبیل سفر می‌کنند.
کوتاهی در این حوزه به عیان از روند برنامه ریزی نهادهای مجری برای توسعه گردشگری و ورزش مشاهده می‌شود.
در سال های اخیرتمرکز صرف بر کوه سبلان با اجرای چند پروژه عمرانی موجب شده تا عملا سایر جاذبه ها در حاشیه مانده و سهم شهرستان ها از گردشگری کوهستان نادیده گرفته شود.
این در حالی است که به اذعان کارشناسان در ارتفاعات استان اردبیل جاذبه ای متعددی وجود دارد که شاید در بسیاری از استان‌ها تنها یک یا دو مورد آن دیده شود.
نه تنها در نیمه نخست سال بلکه در نیمه دوم سال نیز جاذبه‌های کوه‌های اردبیل ناشناخته مانده است.
اجرای مقطعی جشنواره زمستان بیدار نیز نتوانست گوشه‌ای از این جذابیت را ملی و جهانی سازد و به عینه مشاهده می‌شود که معرفی جاذبه های گردشگری کوهستان در اردبیل واجب و ضروری است.
غفلت از برنامه های حفاظتی
خلاء مدیریتی تنها در بخش شناسایی جاذبه‌ها دیده نمی‌شود. در صیانت و برنامه ریزی برای توسعه پایدار نیز کوه های اردبیل با مشکل مواجه هستند.
تنها برنامه‌ای که تحت عنوان طرح جامع مدیریت کوه سبلان از سوی محیط زیست استان اردبیل مطرح شد، در کمال ناباوری از سوی همین نهاد اجرایی نیز به بوته فراموشی سپرده شده و ردی از آن در هیچ یک از جلسات برنامه ریزی و ساماندهی سبلان و حتی تصمیم سازی برای اجرای پروژه‌های عمرانی دیده نمی شود.
این طرح مدیریتی که در پی اعتراض و اعلام نگرانی فعالان محیط زیست از وضعیت اسفناک نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری، منظر طبیعی و جاذبه های طبیعی کوه سبلان شکل گرفته بود نه تنها به اجرا در نیامد بلکه مدیریت محیط زیست استان نیز همچنان صرفا به ضرورت ها تاکید دارد و در عمل رنگ و بوی اجرایی در برنامه‌های صیانتی لمس نمی‌شود.
مشکل پسماند گردشگران و کوهنوردان، از بین بردن گونه های گیاهی به دلیل عدم آگاهی و ضعف صیانت از کوهستان، قطعه قطعه شدن زیستگاه های حیات وحش و در معرض خطر قرار گرفتن برخی گونه‌ها مانند خرس قهوه ای از جمله آسیب‌های کوهنوردان و گردشگران طی ده‌های اخیر در ارتفاعات استان اردبیل بوده است.
تمامی ارتفاعات از نبود تابلوهای صحیح اطلاع رسانی، مشخص کردن محدوده تردد کوهنوردان و نابه سامانی در هدایت کوهنوردان مطابق برد ظرفیت کوهستان رنج می برند.
در برخی مناطق به غیر از بومی های ساکن کسی حتی نام صحیح و اصیل ارتفاعات را نمی داند و این در حالی است که در منطقه آذربایجان تمامی کوه ها به ویژه در ارتفاع بالای ۲ هزار متر از اسم مشخص برخوردار بوده و ارزش و تقدس کوه در فرهنگ و فولکلور حافظ محیط زیست این منطقه غیر قابل انکار است.
پروژه ها تناسبی با الزامات محیط زیست ندارد
نابه سامانی در معرفی و هدایت گردشگران کوهستان در حالی تداوم دارد که پروژه‌های فعلی در دست اجرا نیز تناسبی با الزامات محیط زیست ندارد.
در پی احداث پیست اسکی و جاده کشی گسترده در این جاده اینبار مدیرکل ورزش و جوانان استان نیز اعلام کرده است که کمپ کوهنوردی در این منطقه دایر می‌کند.
سجاد انوشیروانی با اعلام بی اطلاعی از طرح جامع مدیریت کوه سبلان اضافه کرد: کارهای مقدماتی انجام شده و با احداث این کمپ ظرفیت کوهنوردان بین پناهگاه‌ها تقسیم می‌شود.
وی تصریح کرد: میراث فرهنگی، منابع طبیعی و ورزش و جوانان باید دست به دست هم داده و نسبت به احیای پتانسیل کوه سبلان اقدام کنند. در کوهنوردی استعداد منطقه ما بالاست و به دنبال احیای رشته های مرتبط هستیم.
این اظهارات و برنامه ریزی‌ها در حالی است که هر یک از دستگاه‌های متولی نگاه جزیره‌ای به کوه سبلان داشته و از برنامه یکدیگر نه مطلع هستند و نه علاقه مند به مطالعه و اعلام نظر بوده‌اند.
تا جایی که در پی جاده کشی در کوه سبلان سکوت کرکننده محیط زیست و منابع طبیعی استان موجب شده تا مواضع این دو نهاد مغایر مطالبه فعالان محیط زیست جلوه کند.
از طرفی تا به امروز اقدام مشخصی برای تجمیع امکانات استان و تلاش برای ثبت جهانی آن صورت نگرفته است. باستان شناسان م گویند بسیاری از آثار تاریخی با روند فعلی ساخت و سازها از بین خواهد رفت و هویت کوه سبلان تغییر خواهد یافت.
معتقدند این موضوع ثبت جهانی را متاثر ساخته و حتی ممکن است مانع از تحقق آن در آینده شود.
تمامی رویدادهایی که پیرامون مهمترین سرمایه طبیعی استان طی ماه‌های اخیر صورت گرفته البته مورد تایید مسئولان استان بوده و این اقدامات را برابر با توسعه گردشگری و توسعه اقتصادی عنوان کرده‌اند.
اما سوال اینجاست که آیا این سود اقتصادی به جیب سرمایه گذار سرریز می‌شود و یا آن بومی ساکن در دامنه کوه که با ساخت و سازها مراتع چرای دام و محل زندگی خود را دچار مشکل می‌بیند؟
گزارش:ونوس بهنود